حجم مبنا در بورس چیست؟

حجم مبنا چیست؟

حجم مبنا یک مکانیزم کنترلی برای بالا نگه داشتن سطح خرد جمعی در قیمت‌گذاری سهام هست و عملاً سهام‌داران را مجبور می‌کند که با داد و ستد سهام باعث رشد قیمت شوند نه اینکه رشد قیمت بعضا بدون جابجایی حجم زیادی از سهام صورت بگیرد و اصطلاحاً دست‌کاری شود. پس برای جلوگیری از دست‌کاری  در ابتدای امر قیمت پایانی را ابداع کردند و پس از اینکه  قیمت پایانی به تنهایی جواب‌گوی نیازها نبود حجم مبنا را به‌عنوان عامل کنترلی دوم اعمال کرده‌اند و به نوعی می‌ شود  گفت که قیمت‌گذاری در بازار سهام ایران تحت کنترل دو متغیر اصلی هست،  اول  متغیر حجمی ارزشی که همان قیمت پایانی هست و دیگری متغیر حجمی به نام حجم مبنا که به نوعی یک  حد نصاب روزانه محسوب می‌شود. این ابزار یک مفهوم است که صرفا در بورس ایران کاربرد دارد و هیج جای دیگر به کار برده نمی شود.

به طور کلی تعریف حجم مبنا هم این است که حداقل تعداد سهامی که روزانه بایستی معامله شود تا حداکثر تغییرات قیمتی در قیمت پایانی اعمال شود. برای اینکه شما به طور کامل این مفهوم را درک کنید برای شما یک مثال می‌زنیم.

فکر کنید که حجم مبنا یک سهام چهل میلیون سهم است و اصلاً نیز کاری نداریم که این چهار میلیون سهم از کجا آمده است و فعلاً نیز شما کاری به محاسبه عددی این حجم نداشته باشید به‌طور کلی حجم مبنا را یک ظرف در نظر بگیرید که این سهام حداقل روزانه بایستی چهار میلیون سهم معامله شود و درصورتی‌که این حد نصاب را پر نکند این حجم مبنا یک عامل کنترلی خواهد شد و اجازه نخواهد داد که قیمت پایانی حداکثر تغییرات پایانی را به پذیرد.

علت ایجاد ابزار حجم مبنا چیست؟

در واقع باید گفت  که سازمان بورس ایران  جهت جلوگیری از  دست کاری های بعضی افراد  در فرایند معمول معاملات بورس و همچنین  در راستایی کنترل و تنظیم  دگرگونی های  بی حد و اندازه و نوسانات  مکرر قیمت سهام شرکت‌ها و همچنین در جهت  اینکه مطمعن  شود  که تغییراتی که در  قیمت سهام شرکت ها به وجود آمده است به خاطر و در نتیجه معامله حداقل تعداد قابل قبولی از سهام شرکت باشد این مفهوم و ابزار را  ایجاد کرده است.

 بنابراین این سازمان  راهکار  حجم مبنا را ایجاد کرده تا بر مبنای این مفهوم  میزان افزایش سهام هر شرکت کاملا قانونی باشد.  حال بر اساس این قانون قیمت سهام هر شرکت  وقتی تغییر خواهد کرد که به طور سالانه 20 درصد از میزان کل سهام همان شرکت با به طور روزانه یا در هر روز به میزان 8 ده هزارم  تمام سهم همان شرکت معامله شود. پس اگر شمار معاملات سهام یک  شرکت در طول روز کمتر از  این حجم باشد به همان میزان درصد قیمت سهام نیز افت می کند. همان طور که می بینید در مفهوم حجم مبنا در واقع چند تا نکته وجود دارد اولین  نکته  این است که  حجم مبنا حداقل تعداد می باشد  و دومین  نکته ، حجم مبنا بر رو قیمت پایانی تاثیر دارد و  در جای دیگر تاثیری ندارد. 

این ابزار در سال 1382 و توسط آقای حسین عبده ابداع شد و از این طریق نوسان های کاذب بازار بورس به حداقل می رسد. همان طور که در بالا نیز اشاره کردیم این ابزار صرفا در بورس تهران مورد استفاده قرار می گیرد و میزان و اندازه آن به صورت اتوماتیک و خودکار  توسط سامانه محاسبه می شود. و به همین خاطر هیچ شرکت یا معامله گری نمی تواند بر میزان آن دخالتی داشته باشد و همواره در سایت بورس تهران و ایران می توانید این ابزار و رقم را برای هر شرکت و سهام مشاهده کنید.

بعد از تصویب این قانون و تاثیر مثبت آن در معاملات بورس ، حجم مبنا  در آغاز هر هفته محاسبه و اعمال می‌شود . اما ارزش حجم مبنای مشخص شده  برای تمام یک هفته باید بین پنجاه میلیون تا  یک میلیارد تومان باشد و نباید در خارج این بازه  باشد. این قانون و مقدار از این جهت وضع شده است تا مشکلاتی را که برای شرکت های با ارش سهام خیلی بالا و یا شرکت هایی با ارزش سهم خیلی پیش می آمد را حل کند.

بیشتر بدانید: آنچه باید در مورد سهام بورس بدانید!

حجم مبنای در فرابورس

حجم مبنا در فرابورس و نحوه محاسبه آن با چیزی که در بورس دیدین فرق می کند. حجم مبنا برای شرکت های که در این بازار فعالیت می کنند برابر یا یک است. و هیچ گونه ارتباطی با میزان حجم معاملات یا تعداد آنها ندارد. بنابراین برای اینکه افزایش و یا کاهش قیمت در سهم ایجاد شود تنها لازم است فقط یک سهم مورد معامله قرار گیرد. البته برای به دست آمدن قیمت پایانی بایستی معادل وزنی در نظر گرفته شود.  به غیر از شرکت های که در فرابورس فعالیت می کنند این حجم برای سهام تمام شرکت ها در ابتدای روز بازگشایی نماد به علت های مختلفی مثل تقسیم سود نقدی یا عرضه اولیه و هر دلیل دیگری نیز یک در نظر گرفته می شود. و به خاطر اینکه در روز بازگشایی دامنه نوسان قیمت قبلی وجود ندارد قیمت سهام هم بر اساس عرضه و تقاضا معین می شود.

مزایا و معایب

بهترین و مهم ترین مزیت ابزار حجم مبنا این است که از حرکات شدید و نوسانات هیجانی و یک باره در قیمت ها جلوگیری می کند. علاوه بر این این ابزار مانعی در ایجاد قیمت های بسیار بالا یا پایین است. اما مشکلی که این ابزار ایجاد می کند آن است زمانی که صف خرید و فروش شکل می گیرد باعث بلوکه شدن میزان زیادی از پول می شود و تغییرات قیمت هم در روند کاهشی و هم صعودی بسیار کند می شود. در بعضی از مواقع  تعداد معاملات خیلی پایین می آید و به اصلاح سهام گذاران سهم بورس خشک می شود و سهم نوسانی را نمی کند. در این مواقع خود سازمان بورس در یک بازه زمانی مشخص مانند ابتدای روز بازگشایی برای یک شرکت و نماد سهام را بدون مشخص کردن حجم مبنا باز می‌کند.  تا معاملات بر اساس میزان عرضه و تقاضا سهام داران قیمت ها تعیین شوند.