رفتار سازمانی چیست؟

در مورد شغل موردعلاقه‌ای که در زندگی خود داشته‌اید فکر کنید. چه چیزی را در مورد آن دوست دارید؟ اکنون در مورد شغلی که نتوانستید آن را تحمل کنید و ادامه دهید نیز فکر کنید. چه تفاوتی بین این دو وجود دارد؟

عوامل زیادی بر رفاه کارمندان تاثیر می‌گذارند، اما یکی از تاثیرات اصلی، روشی است که بر اساس آن، افراد یک سازمان با هم همکاری می‌کنند. هنگامی که افراد در محیط کسب و کار خود نتوانند به خوبی در کنار هم فعالیت کنند، رضایت‌مندی آن‌ها در کنار بهره‌وری، وفاداری به شرکت و بسیاری از موارد دیگر کاهش می‌یابد. مطالعه چگونگی تعامل افراد در کسب و کارها، یک جز مهم در دنیای تجارت است.

با ما در این محتوا همراه باشید تا با بررسی رفتار سازمانی، شرایطی را در محیط کار ایجاد کنید تا از افراد حمایت کند و شرایط کار را بهینه نماید، اما قبل از بررسی رفتار سازمانی لازم است که ابتدا با مفهوم سازمان آشنا شوید.

سازمان چیست؟

سازمان، نهادی اجتماعی است که هدفی مشخص را دنبال می‌کند. به عبارت دیگر، سیستمی است با مرزهای معين که به سبب داشتن ساختاری آگاهانه، فعاليت‌هایی را انجام می‌دهد. یک نهاد مستقل است که ماموریت خاصی دارد و می‌تواند با نیت انتفاعی یا غیرانتفاعی تاسیس شده باشد و یک ماهیت اجتماعی دارد که دارای ساختار، اهداف و مرز مشخصی است. (برای مطالعه دقیق‌تر مفهوم سازمان، کلیک کنید)

رفتار سازمانی چیست؟

رفتار سازمانی یک مطالعه آکادمیک در مورد نحوه عملکرد افراد در گروه‌ها است. اصول آن در درجه اول به منظور تلاش، برای کارآیی بیشتر فعالیت‌ها به کار می‌رود. رفتار سازمانی به نحوه رفتار انسان‌ها در سازمان‌ها، از جمله نحوه تعامل با یکدیگر و همچنین نحوه عملکرد آن‌ها در ساختار سازمان‌ها برای انجام کارها مرتبط است. رفتار سازمانی مستقیما با درک، پیش‌بینی و کنترل رفتار انسان در سازمان‌ها در ارتباط است.

هر سازمانی فرهنگ داخلی مختص خود را دارد. هر کارمندی علاوه بر داشتن مهارت‌های خاص، شخصیتی با ارزش‌ها و باورهای ذاتی نیز دارد که این ارزش‌ها و باورها چگونگی تعامل آن‌ها در کارهای گروهی و با سایر کارمندان را تعیین می‌کند. رفتار سازمانی از مطالعه‌ی تعامل کارمندان و فرآیندهای سازمانی حاصل می‌شود و برای سازمان‌هایی مناسب است که به دنبال ایجاد سازمان‌هایی کارآمدتر و منسجم‌تر هستند.

در زمینه رفتار سازمانی، محققان دریافته‌اند که می‌توان از رویکردهای علمی برای مدیریت پرسنل بهره برد تا به موجب آن، موفقیت کلی یک سازمان را بهبود بخشید. مطالعه رفتار سازمانی شامل زمینه‌های اختصاص یافته به بهبود عملکرد شغلی، افزایش رضایت شغلی، ارتقا نوآوری و تشویق است.

رفتار سازمانی شامل بررسی رفتارهای انسانی در سازمان است و در حقیقیت کاربرد روانشناسی در محل کار یا هر سازمانی می‌باشد. به طور کلی اقدامات و نگرش افراد و گروه‌ها نسبت به یکدیگر و نسبت به سازمان و تاثیر آن بر عملکرد آن‌ها و عملکرد سازمان را رفتار سازمانی می‌گویند.

تاریخچه رفتار سازمانی

منشا رفتار سازمانی به ماکس وبر و مطالعات قبلی سازمانی برمی‌گردد. انقلاب صنعتی تقریبا از سال 1760 آغاز شد که فن‌آوری‌های جدید منجر به اتخاذ تکنیک‌های جدید تولید شد. انقلاب صنعتی منجر به تحولات چشمگیر اجتماعی، فرهنگی و اشکال جدید سازمانی گردید. با تحلیل این اشکال جدید سازمانی، جامعه شناس معروف ماکس وبر، بوروکراسی را به عنوان یک نوع ایده‌آل سازمانی توصیف کرد که بر اصول عقلی - حقوقی تکیه کرده و از حداکثر بهره وری فنی استفاده می‌کند. در دهه 1890؛ با روی کار آمدن مدیریت علمی و تیلوریسم، مطالعات رفتار سازمانی به یک رشته دانشگاهی تبدیل شد.

عدم موفقیت مدیریت علمی، جنبش روابط انسانی را به وجود آورد که تاکید زیادی بر همکاری و روحیه کارکنان دارد. جنبش روابط انسانی از دهه 1930 تا 1950 در شکل گیری مطالعات رفتار سازمانی نقش داشت. آثاری از محققانی چون التون مایو، چستر بارنارد، هنری فیول، مری پارکر فولت، فردریک هرزبرگ، آبراهام ماس کم، دیوید مک سیلان و ویکتور وروم در رشد رفتار سازمانی به عنوان یک رشته نقش داشتند.

رفتار اداری هربرت سیمون تعدادی مفاهیم مهم را به مطالعه رفتار سازمانی معرفی کرد که مهم‌ترین آن‌ها تصمیم‌گیری است. سیمون به همراه چستر بارنارد؛ استدلال كرد كه مردم در سازمان‌ها متفاوت با خارج از سازمان تصميم‌گيري مي‌كنند. سیمون به خاطر فعالیتش در بررسی تصمیم‌گیری‌های سازمانی، جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کرد.

در دهه‌های 1960 و 1970 این رشته به شدت تحت تاثیر روانشناسی اجتماعی قرار گرفت و تاکید مطالعات دانشگاهی بر تحقیقات کمی بود. یک انفجار نظریه‌پردازی که بخش اعظم آن در دانشگاه استنفورد و کارنگی ملون رخ داد و سازمان غیررسمی، وابستگی به منابع، نظریه نهادی و نظریه‌های بوم‌شناسی سازمانی را به وجود آورد.

با شروع دهه 1980، تغییرات و توضیحات فرهنگی سازمان‌ها به بخش مهمی از مطالعات تبدیل شد. بهره‌گیری از علوم انسان‌شناسی، روانشناسی و جامعه شناسی موجب شد تا روش‌های کیفی مطالعه قابل قبول‌تر شود.

فردریک وینسلو تیلور اولین کسی بود که با استفاده از یک رویکرد منظم سعی در مطالعه رفتارهای انسانی در محل کار داشت. تیلور ویژگی‌های انسانی، محیط اجتماعی، کار، محیط فیزیکی، ظرفیت، سرعت، هزینه و تعامل آن‌ها با یکدیگر را مورد مطالعه قرار داد. هدف کلی وی کاهش تنوع رفتار انسانی بود. تیلور برای دستیابی به این هدف رفتارهای پایدار و قابل پیش‌بینی را ایجاد کرد تا حداکثر نتیجه حاصل شود. وی با اعتقاد بر این كه انسان‌ها در درجه اول از طریق پول انگیزه پیدا می‌کنند به شدت به سیستم‌های تشویقی پولی اعتماد كرد که این موجب شد تا مدیران با كارگران مانند ماشین‌‌های بدون ذهن رفتار كنند و این رفتار مدیران نظریه او را با انتقاد شدید مواجه کرد، اما كار وی بسیار مولد بود و مبانی بسیاری را برای مطالعه مدیریت مدرن فراهم کرد.

مری پارکر فولت مشاور پیشگام در دنیای صنعت، تجزیه و تحلیل‌های پیچیده در زمینه کارگران مبتنی بر نگرش، اعتقادات و نیازها را ایجاد کرد. او به مدیران توصیه کرد که انگیزه برای كاركنان به منظور بهبود عملکرد شغلی ایجاد كنند که این یکی از راهبردهای فشار است. داگلاس مک گرگور براساس تجربه مری پارکر به عنوان مشاور، دو نظریه در مورد ماهیت بشر مطرح کرد. اولین تئوری او تئوری X بود که بدبینانه و منفی است که بر اساس آن مدیران بطور سنتی باید کارگران خود را درک کنند. تئوری دوم آن تئوری Y بود که رویکرد مدرن‌تری به خود گرفت که بر اساس آن مدیران باید کارمندان خود را به عنوان افرادی با قدرت، متعهد، مسئول و خلاق درک کنند و از این طریق می‌توانند به موفقیت بیشتری برسند. او با تئوری دوم خود، نظریه پردازان سنتی را به چالش كشید و موجب شد تا رویكرد توسعه را برای كارمندان خود اتخاذ كنند. وی همچنین در سال 1960 كتابی به نام سمت سازمانی انسانی را نوشت که این کتاب به عنوان پایه و اساس دیدگاه مدرن کارمندان در محل کار تبدیل شده است.

رفتار سازمانی در حال حاضر زمینه‌ای در حال رشد است و بسیاری از دانشگاه‌ها دارای رشته‌هایی مانند روانشناسی صنعتی و برنامه‌های اقتصاد صنعتی هستند. این رشته در دنیای تجارت تحقیقات دانشگاهی را به رویه‌های تجاری تبدیل کرده است. رفتار سازمانی در اقتصاد جهانی از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا افراد با پیشینه‌های متنوع و ارزش‌های فرهنگی متفاوت ناچارند با یکدیگر به طور موثر همکاری کنند.

مدیریت رفتار سازمانی به چه چیزی می‌پردازد؟

مدیریت رفتار سازمانی شاخه‌ای از تحلیل رفتاری کاربردی است که هدف از آن شکل دادن به رفتار در محل کار به منظور رسیدن به اهدافی مانند محل کار امن‌تر یا بهره‌وری بیشتر است. هدف OBM بررسی عوامل محیطی است که بر رفتارهای مشکل ساز تاثیر می‌گذارند و مشخص می‌کند که چگونه می‌توان آن‌ها را به روش‌های مشخص تغییر داد.

مدیریت رفتار سازمانی (OBM) برارزیابی و تغییر محیط کار برای بهبود عملکرد کارکنان و فرهنگ محیط کار متمرکز است. مشاوران و مدیران OBM در صنایع مختلفی مانند خدمات انسانی، آموزش، ساخت، خدمات مالی، خرده‌فروشی و.... مشغول به کار هستند تا بتوانند رفتارهای معنادار و پایدار را شناسایی کرده و ترویج دهند و در نتیجه نتایج کار را بهبود بخشند.

متخصصان OBM معمولا فرایندها و سیستم‌ها را بهبود بخشیده و توسعه می‌دهند، حفظ و توسعه کارکنان، رشد کسب و کار و ابتکارهای تغییر را تسهیل می‌کنند. نتایج رفتار سازمانی اغلب شامل بهبود احساس، رضایت و حفظ مشتری، ادغام فرهنگی، بهبود استانداردهای کیفیت و افزایش درآمد و سود می‌باشد.

انواع رفتار سازمانی

مدل خود مختاری 

الگوی خودکامه رفتار سازمانی به این صورت است که کارمندان باید از دستورات رئیس یا مدیر پیروی کنند در غیر این صورت اخراج خواهند شد که این الگو سیاه و سفید است. در این محیط از پاداش استفاده می‌شود زیرا سیستم پاداش به ندرت موجب اجرای برنامه‌های تشویقی دیگری می‌گردد. این مدل می‌تواند یک نیروی کار ترسو ایجاد کند چرا که در صورت بروز هر اشتباهی می‌تواند منجر به اقدامات انضباطی شود.

مدل حضانت 

مدل‌های حضانت رفتار سازمانی به دنبال این هستند که کارمندان احساس کنند، رئیسشان مراقب نیازهای شخصی آن‌ها است. این کار اغلب از طریق بسته‌های مزایایی مانند برنامه‌های بازنشستگی و مشوق‌های دیگر انجام می‌شود. به نظر می‌رسد که این مدل با ارائه مشوق‌هایی که برای کارمند معنادار است موجب حفظ افراد با کیفیت می‌شود و وفاداری به شرکت است و نه رهبران شرکت.

مدل جمعی 

این مدل براي توسعه ساختاري کار مي‌کند که در آن مديران بيشتر به مربيان شباهت دارند و کارمندان عضو تيم هستند. قدرت تا حدی مشترک است. در این مدل وفاداری به هدف مطرح است و نه به یک فرد و مسئولیت بر عهده تیمی است که برای موفقیت شرکت سرمایه‌گذاری می‌کنند و در صورت دستیابی به اهداف به آن افتخار می‌کنند.

مدل حمایتی 

مدل حمایتی رفتار سازمانی در صدد است تا بفهمد چه چیزی باعث ایجاد انگیزه در کارمندان می‌شود و از آن‌ها به منظور ایجاد انگیزه در کارمندان استفاده کند. هنگامی که به کارمندان فرصت‌هایی برای پیشرفت خود به منظور انجام بهتر کارها داده می‌شود، می‌توانند از ابتکار عمل شخصی نیز بهره ببرند. مدیران از کارکنان پشتیبانی می‌کنند زیرا در جهت دستیابی به اهداف تعیین شده مانند ارتقا یا کسب مهارت‌های جدید تلاش می‌کنند.

مدل سیستم رفتار سازمانی

مدل سیستم رفتار سازمانی در واقع پایه و اساس فرهنگ‌های مثبت سازمانی است. کارایی و بهره‌وری در یک محیط کاری شادتر موجب می‌شود تا افراد دیدگاه‌های خود را به اشتراک بگذارند و در نتیجه وفاداری آن‌ها به شرکت افزایش یابد.

اهداف رفتار سازمانی

رفتار سازمانی اهداف بسیاری دارد که در خدمت سازمان‌ها، افراد، گروه‌ها و در یک کلام همه ذینفعان قرار می‌گیرد از جمله:

1. پیش‌بینی

 این یک شرط مهم برای سازمان است زیرا پیش بینی رفتارهای آینده را امکان‌پذیر می‌سازد و می‌تواند راه حل‌های معناداری را برای هرگونه مشکلی که به دلیل سوء رفتار در سازمان ایجاد می‌شود فراهم کند، همچنین پیش‌بینی وقایع آینده با مطالعه سیستماتیک مجاز است.

2. توضیح

سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا درک درستی از آنچه افراد به طرق مختلف، تحت شرایط خاص انجام می‌دهند داشته باشند. توانایی درک رفتار، شرط لازم برای مدیریت موثر آن است.

3. مدیریت

سازمان‌ها را قادر می‌سازد کارها را از طریق مردم انجام دهند. اگر سازمان‌ها قادر به پیش‌بینی و توضیح رفتارها باشند می‌توان آن‌ها را به دانش برای مدیریت موثر مجهز کرد. در این حالت از نظر OB، مدیران مبنای مناسبی برای تدوین استراتژی موثر برای مدیریت کارمندان خود خواهند داشت.

پیش بینی و توضیحات به مدیران کمک می‌کنند تا رفتارهای افراد را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند، در حالی که مدیریت بر ایجاد و بکارگیری راهبردها متمرکز است.

4. رضایت شغلی

درک رفتار سازمانی می‌تواند در عواملی که رضایت شغلی را تقویت یا مختل می‌کنند، مانند پاداش‌ها و توبیخ‌های سازمانی، ویژگی‌های گروه کاری موثر باشد. رضایت شغلی، به نوبه خود، می‌تواند باعث افزایش بهره‌وری شود، ضمن این که اهرمی برای جذب استعداد برتر فراهم می‌کند.

5. فرهنگ سازمانی

با بزرگتر شدن سازمان‌ها، ممکن است حفظ حس هدف مشترک و وحدت جهت‌گیری دشوار شود. رفتار سازمانی برای درک و طراحی کانال‌های ارتباطی و ساختارهای رهبری مفید است که می‌تواند فرهنگ سازمانی را تقویت کند.

6. بهره‌وری بیشتر

مهم‌ترین هدف در هر سازمانی رسیدن به بالاترین بهره وری در تحقق چشم‌اندازها و اهداف است. اصول رفتار سازمانی در ایجاد انگیزه در همه اعضا تاثیر به سزایی دارد.

امروزه مطالعه رفتار سازمانی یکی از دروسی است که در چارت درسی دانشجویان رشته مدیریت قرار دارد و در این زمینه کتاب‌های مختلفی نوشته شده است که بی‌شک معروف‌ترین آن‌ها کتاب مطالعه رفتار سازمانی رابینز می‌باشد. بررسی و مطالعه رفتار سازمانی به منظور داشتن محیطی عالی در هر کسب و کاری ضروری و واجب است.