اثربخشی سازمانی چیست؟ 8 مؤلفه تأثیرگذار در اثربخشی سازمانی و کاربرد آن

اثربخشی سازمانی به مفهوم درجه نزدیکی سازمان به اهداف مورد نظرش اعم از اهداف کوتاه مدت و بلند مدت را نشان می‌دهد و دغدغه اثربخشی سازمانی پاسخ به این سوال است که آیا کارهایی که در این سازمان انجام می‌شود همان کارهایی است که براساس اهداف سازمان برنامه‌ریزی شده بود؟ در این محتوا از سایت پزشک کسب و کار شما را با مفهوم اثربخشی سازمانی، سطوح مختلف آن، پرکاربردترین مدل‌ها، معرفی مدل‌های سنتی و نوین، مؤلفه‌ها و مزایای آن می‌پردازیم و در انتها به ارائه راهکارهای طلایی در جهت اثربخشی مثبت سازمانی خواهیم پرداخت.

اثربخشی سازمانی چیست؟

اثربخشی سازمانی (Organizational Effectiveness) مفهوم واحدی نبوده و مسئله‌ای بسیار پیچیده است که نشان‌دهندۀ میزان تحقق یافتن اهداف اعم از اهداف کوتاه مدت و بلند مدت یک سازمان است. به عبارت دیگر، اثربخشی سازمانی روشی است که تعیین می‌کند تا چه اندازه اهداف مورد نظر در سازمان محقق و عملی شده است و چگونگی تحقق این اهداف را از طریق راهبردهای سازمانی مورد ارزیابی قرار می‌دهد. در حقیقت این مفهوم در کنار کارآیی سازمان معنی پیدا می‌کند و مشخص‌کنندۀ بهره‌وری سازمان است.

پیشنهاد میکنیم تا این مقاله را مطالعه نمایید: کارآفرینی سازمانی چیست؟ - پزشک کسب و کار

سطوح اثربخشی سازمانی

اثربخشی سازمانی در سطوح گوناگونی ایجاد شده و تعریف می‌شود، در اینجا شما را با سطوح مختلف اثربخشی سازمانی آشنا می‌کنیم.

اثربخشی فردی: اساسی‌ترین سطح اثربخشی سازمانی، سطح فردی می‌باشد. اثربخشی در سطح فردی بر عملکرد و کارآیی کارمند یا اعضای یک سازمان تأکید و تمرکز دارد. مدیران در هر سازمانی به صورت روزانه اثربخشی فردی را از روش فرآیندهای ارزیابی عملکرد که براساس افزایش حقوق، پاداش، ترفیع و ... در سازمان را بررسی و ارزیابی می‌کند و کارمندان معمولاً در یک گروه فعالیت کرده و این مورد سبب ایجاد یک سطح دیگری در زمینه اثربخشی می‌شود و در این سطح، بهره‌وری نیروی انسانی تحلیل و بررسی می‌شود.

اثربخشی گروهی: سطح دیگری در اثربخشی سازمانی وجود دارد که این سطح تعیین کننده مشارکت تمامی اعضای سازمان است. در حقیقت گروه اثربخش در یک سازمان، گروهی است که سطح بالای عملکرد کاری و حفظ نیروی انسانی را به مرور زمان کسب کند، این گروه می‌تواند در کم‌ترین زمان ممکن به اهداف عملکردی خود دست یابد و نتایج کاری فوق‌العاده‌ای ارائه دهد. در صورتی که بخواهید از نظر حفظ و نگهداری نیروی انسانی به این سطح نگاه کنید، گروهی اثربخش است که اعضای آن به اندازه کافی از کارهای خود و روابطی که با همکاران خود دارند، رضایت داشته باشند و همواره در کنار یکدیگر به خوبی کار کنند.

اثربخشی سازمان: سطح سوم، اثربخشی سازمان می‌باشد که این سطح شامل دو سطح فردی و گروهی است و مسئولیت و وظایف مدیریت سازمان در این بخش مشخص می‌شود. در حقیقت مدیر سازمان باید در مرحله نخست دلایل اثربخشی فردی و گروهی را بررسی کند و با کمک آن‌ها به روش‌های افزایش اثربخشی سازمانی دست یابد.

معرفی شناخته شده‌ترین و پرکاربردترین مدل‌های اثربخشی سازمانی

مدل سیستمی: این مدل بیشتر بر روی ابزارهای لازم جهت دستیابی به اهداف تمرکز می‌کند. در حقیقت این مدل با توجه به اهداف، ابزار دستیابی به آن‌ها را مورد توجه خود قرار می‌دهد. این مدل در خصوص اثربخشی معتقد است سازمان‌ها از بخش‌های فرعی به یکدیگر پیوند خورده، به وجود آمده‌اند و در صورتی که یک بخشی از این سیستم دارای عملکرد ضعیفی باشد بر روی کل سیستم تأثیرگذار خواهد بود؛ از این رو اثربخشی سازمانی با این مدل مستلزم آگاهی و برقراری تعامل مؤثر و مطلوب با عوامل محیطی است.

مدل نیل به هدف: این مدل اثربخشی را به عنوان دستیابی کامل به هدف مورد نظر تعریف کرده و معمولاً سازمان‌های سنتی که تمایل دارند به اهداف خود دست یابند، از این مدل استفاده می‌کنند و در این سازمان‌ها زمانی اثربخشی حاصل می‌شود که کل یا بخشی از اهداف آن‌ها عملی شود. اگر در سازمان خود این مدل را به‌کار گرفته اید توصیه می‌کنیم به جای هدف‌های رسمی، از اهداف عملی استفاده کنید؛ زیرا نتایج مطلوبی برای سازمان به‌دست می‌آید. ممکن است برایتان این سوال مطرح شود که چرا این کار را باید انجام دهید؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که علت اصلی این مسئله این است که اهداف رسمی معمولاً ذهنی بوده و اندازه‌گیری آن‌ها بسیار سخت است در صورتی که اهداف عملی ذهنی نیستند و سازمان‌ها قادرند آن‌ها را انجام دهند.

مدل ذی‌نفعان استراتژیک: این مدل اثربخشی سازمانی را با توجه به انتظارات گروه‌های ذی‌نفع که تحت تأثیر سازمان هستند کارهای دو مدلی که پیش‌تر اشاره کردیم را انجام می‌دهند. در اینجا باید به این نکته اشاره کنیم که ذی‌نفعان استراتژیک همان افرادی هستند که به صورت مستقیم نفعی در سازمان ندارند و این ذینفعان استراتژیک از افرادی همچون: کارکنان، مشاوران و نمایندگان تشکیل شده که در خارج از سازمان به صورت قانونی کار می‌کنند و عملکرد آن‌ها بر کارهای اعضای سازمان مؤثر است.

معرفی روش‌های سنتی و نوین جهت سنجش اثربخشی سازمانی

در این بخش به دلیل تخصصی بودن روش‌های سنتی و نوین سنجش اثربخشی سازمانی تنها به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

چه مؤلفه‌هایی در حوزه اثربخشی سازمانی وجود داشته و چه کاربردی دارند؟

مؤلفه‌های زیادی در اثربخشی سازمانی وجود دارند که هر کدام از آن‌ها تأثیرات خاصی در این زمینه دارند، در اینجا قصد داریم شما را با این مؤلفه‌ها و کاربرد آن‌ها آشنا کنیم.

میدان نیرو: این مؤلفه جهت شناسایی وضعیت نیروهای محرک و بازدارنده در سازمان، جهت تعیین وضعیت تعادل در رفتار نیروهای انسانی موجود در سازمان کاربرد دارند.

یکپارچه‌سازی اهداف: این مؤلفه جهت تعیین انطباق‌پذیری اهداف فردی و گروهی با اهداف سازمان و مدیریت است و بازخورد نتایج حاصل از عملکردها و نحوه هدف‌گذاری مشارکتی را شناسایی می‌کند.

مشارکت: این مؤلفه روش‌های جلب مشارکت کارکنان را در راستای اثربخشی سازمان شناسایی کرده و میزان تعهد کارکنان برای تعیین اهداف و سیاست‌های سازمان را تعیین و بررسی می‌کند.

معیارسازی: این مؤلفه سطح روابط سازمان با محیط را شناسایی کرده و به تعیین عملکرد استانداردی که مد نظر است، می‌پردازد.

نوع مدیریت: این مؤلفه وضعیت روابط و مسئولیت‌ها در سازمان را شناسایی نموده و وضعیت رابطه مدار بودن و وظیفه‌مدار بودن مدیران را مشخص می‌کند.

فرهنگ سازمانی: این مؤلفه وضعیت فضای سازمان جهت تغییر و رفتار فردی را مورد شناسایی قرار می‌دهد و به تعیین میزان تعهد کارکنان و مدیریت باتوجه به زیرمؤلفه‌های فرهنگ سازمانی می‌پردازد.

رضایت شغلی: این مؤلفه وضعیت رضایت نیروی کار را از محیط درونی کار شناسایی کرده و به میزان رضایت و تعهد نیروی کار از شغل خود و نحوه انجام وظایف سازمانی می‌پردازد.

فرهنگ کارآفرینی: این مؤلفه استقلال کاری و فکرهای خلاقانه و بهره‌گیری از انرژی کارکنان در جهت ایجاد تحول مثبت در سازمان را شناسایی می‌کند.

تخصص‌گرایی و تقسیم کار: این مؤلفه سطح تخصص‌گرایی و وضعیت تقسیم‌بندی مراحل اجرایی کار را شناسایی کرده و به میزان بهره‌گیری از توانایی‌ها و مهارت‌های نیروی کار می‌پردازد.

اثربخشی سازمانی چه مزایایی دارد؟

اثربخشی سازمانی در موفقیت سازمان‌ها و دستیابی به اهداف آن‌ها نقش بسزایی دارد که در این بخش شما را با مزایای اثربخشی سازمان آشنا می‌کنیم.

• بهره‌وری کارکنان
• نتایج مطلوب سازمانی
• کاهش قابل توجه هزینه‌ها
• بهبود تعامل و ارزش مشتریان
• مدیریت مناسب و بهتر سازمان
• بهبود تعامل و عملکرد کارکنان
• استفاده کارآمد و مطلوب از تکنولوژی‌ها

راهکارهای طلایی جهت اثربخشی سازمانی

همواره به خاطر داشته باشید که برای موفقیت در اثربخشی سازمان، باید یک رویکرد جامع داشته باشید. راهکارهای طلایی جهت اثربخشی سازمانی عبارتند از:

• ایجاد ساختارهای تیمی
• نوآوری و ارزیابی پیشرفت‌ها
• تجزیه و تحلیل موانع بهره‌وری
• سازماندهی دوباره ساختار سازمان
• بهینه‌سازی استعداد و تخصص‌گرایی
• بررسی استراتژی‌ها و هم‌تراز نمودن آن‌ها
• مدل‌سازی روند کسب و کار و تصمیم‌گیری

نتیجه گیری

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، هر سازمان موفقی برای بررسی و ارزیابی اینکه تا چه اندازه به اهدافی که در گذشته تعیین کرده بود، دست یافته و این اهداف تا چه میزان تحقق یافته باید از ابزار و مدل‌های اثربخشی سازمانی استفاده کند و این اثربخشی سازمانی به شما نشان خواهد داد که تا چه میزان از تلاش‌های انجام شده، نتایج مورد نظر سازمان حاصل شده است. در این محتوا از سایت پزشک کسب و کار شما را با مفهوم اثربخشی سازمانی، سطوح مختلف آن، پرکاربردترین مدل‌های اثربخشی، معرفی مدل‌های سنتی و نوین، مؤلفه‌ها و مزایای آن پرداختیم و در انتها راهکارهای طلایی در جهت اثربخشی مثبت سازمانی ارائه دادیم. امیدواریم این مقاله مورد توجه شما عزیزان قرار گیرد و سپاسگزاریم که تا پایان محتوا همراه ما بودید.